-
ตีเมืองพิษณุโลก
-
เมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชา
ทรงจัดระเบียบการปกครองหัวเมืองฝ่ายเหนือเป็นที่เรียบร้อยแล้วจึงเสด็จยกพัทกลับกรุงธนบุรี
ขณะที่ยกทัพกลับ กองทัพพม่าได้ยกมาเพื่อตีกรุงธนบุรีอีกโดยเข้าทางกาญจนบุรี
จึงทรงรับสั่งให้พระยาพิชัยดาบหักรีบไปสกัดทัพพม่าไว้
ได้ปะทะกันอย่างหนักที่บางนางแก้ว
ฝ่ายไทยล้อมพม่าไว้อย่างหนาแน่นและเป็นเวลานานวัน
พม่าขาดเสบียงอาหารจึงยอมจำนนยอมให้จับเป็น แม่ทัพพม่าที่ยอมจำนน
คือ งุยอคุงหวุ่น
จากนั้นพระยาพิชัยดาบหักได้นำกำลังทหารเข้าโจมตีพม่าที่ปากแพรกและเขาชงุ้ม
ทัพพม่าก็แตกหนีกระเจิงไปอีก
-
ทางเชียงใหม่
โปมะยุง่วนกับโปสุพลาที่เอาตัวรอดจากกองทหารของพระยาพิชัยไปได้
ได้รวบรวมกำลังพลที่พม่าแล้วยกมาตีเชียงใหม่ เมื่อฝ่ายไทยทราบข่าวศึกพระยาจักรี
(ทองด้วง)
และเจ้าพระสุรสีห์
(บุญมา)
รีบยกทัพไปป้องกันเชียงใหม่ไว้
ขับไล่พม่าไปจนถึงเชียงแสน
พม่าไม่ละความพยายาม
คิดจะตีไทยให้ได้ จึงสั่งให้อะแซหวุ่นกี้ยกกำลังทหารมา
๒๐,๐๐๐ คน
เข้าสู่เมืองตากมุ่งตีพิษณุโลก
เพื่อตัดแบ่งผืนแผ่นดินไทย
เจ้าพระยาจักรี
และเจ้าพระยาสุรสีห์
ต้องรีบนำกำลังจากเชียงใหม่เพื่อมาป้องกันพิษณุโลกไว้
ได้ปะทะกับฝ่ายพม่าที่สุโขทัย
กำลังฝ่ายไทยมีน้อยกว่าจึงแตกและถอยร่นเข้าเมืองพิษณุโลก
ขณะนั้นพม่ายึดเมืองตาก
สุโขทัย สวรรคโลก
และเมืองพิชัยไว้ได้แล้ว
-
พม่าพยายามตีเมืองพิษณุโลกอยู่เป็นหลายครั้งแต่ก็ไม่สามารถจะตีได้
ทำให้อะแซ
หวุ่นกี้เกิดความสงสัยและประทับใจในฝีมือของเจ้าพระยาจักรี
ซึ่งทำหน้าที่รับผิดชอบป้องกันพิษณุโลกในขณะนั้น จึงขอดูตัวเจ้าพระยาจักรี
และทำนายว่าต่อไปในภายหน้าจะได้เป็นกษัตริย์ เมืองพิษณุโลกเมื่อถูกพม่าล้อมอยู่หลายวันจึงขัดสนเสบียงอาหาร
เจ้าพระยาจักรีและเจ้าพระยาสุรสีห์เห็นว่าคงจะรักษาพิษณุโลกไว้ต่อไปไม่ได้จึงนำกำลังทหารตีฝ่าวงล้อมพม่าไปอยู่บางข้าวตอก
-
เมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงทราบเรื่องข่าวศึกตีพิษณุโลก
จึงรับสั่งให้พระยาพิชัยดาบหักรีบนำกำลังขึ้นไปช่วย
แต่เหตุการณ์ในพม่ายุ่งเหยิง
กษัตริย์พม่าสิ้นพระชนม์
อะแซหวุ่นกี้ แม่ทัพผู้ชรา
แต่เก่งในทางรบของพม่า
จึงรีบยกทัพกลับพม่าพร้อมด้วยทหารพม่าทุก
ๆ หน่วย เมื่อพม่าถอนตัวออกจากหัวเมืองต่าง
ๆ ในภาคเหนือแล้ว เมืองต่าง ๆ
จึงอยู่ในสภาพทรุดโทรมมาก
เพราะพม่าเผาผลาญทำลายอย่างไร้ความปรานี
ในขณะที่ถอยทัพกลับนั้นพม่ายังเข้ายึดเมืองตากไว้อีก
ทำการปล้นสดมภ์ ฆ่าฟันคนไทยอย่างป่าเถื่อน
-
สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
จึงโปรด ฯ ให้พระยาพิชัยดาบหักไปขับไล่
พระยาพิชัยดาบหักได้นำกำลังทหารเข้าตีพม่าที่เมืองตาก
พม่าล้มตายลงเป็นจำนวนมาก
สามารถจับเป็นได้ถึง ๔๙
คน จึงจัดส่งมาถวายสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชที่กรุงธนบุรี
-
ต้นสกุล
วิชัยขัทคะ
-
เพราะต้องตรากตรำกรำศึกมาตลอดรัชกาล
เมื่อมาถึงในตอนปลายรัชกาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชจึงได้เริ่มใฝ่พระทัยในพุทธศาสนามากยิ่งขึ้น
และสนพระทัยในการศึกษาทางวิปัสสนาธุระ
บำเพ็ญพระกรรมฐานอยู่เสมอ
ทรงสำคัญพระองค์ว่าบรรลุโสดาบันและทรงคิดว่าถ้าวิปัสสนาต่อไปแล้วสามารถจะทำการเหาะเหิรเดินอากาศได้
แม้พระทัยที่เคยเยือกเย็น
สุขุมคัมภีรภาพเปี่ยมล้นไปด้วยพระเมตตากรุณาก็เปลี่ยนแปลงไปทรงฉุนเฉียวดุเดือดอยู่เนือง
ๆ
มักจะตรัสเรียกพ่อค้าแม่ค้ามารับฟังคำทำนายโชคชะตาว่าคนนั้นเป็นอย่างนั้นอย่างนี้
ถ้าผู้ใดรับว่าเป็นความจริงดั่งที่ทรงทำนายก็จะปล่อยตัวไป
ผู้ใดว่าไม่จริงก็จะซักไซร้ไล่เรียงเป็นการเสียเวลามากและทรงพิโรธขึ้นด้วย
ทำให้ใครที่รับคำทำนายต่างบอกว่าจริงไปเกือบทุกคน